Archifoon (1970)
Sinds 1970 zijn vier archifoons gebouwd door Herman van der Horst van de firma Neonvox te Wilp, Gelderland op instigatie van Anton de Beer. De rangschikking van het toetsenbord is in essentie hetzelfde als van het Fokker-orgel. De toetsen liggen dichter bij elkaar, wat een snellere speelwijze mogelijk maakt. Transistoroscillators vormen de toonbron. Er zijn ongeveer 40 verschillende timbres, gelijkelijk verdeeld over de 8- en 4-voets "registers".
Het instrument werd op 1 november 1970 in Teylers Museum ten doop gehouden. Anton de Beer had snel een demonstratiestuk geschreven met allerlei "grapjes" met hogere harmonischen en reine tertsen en septiemen. Een scène uit Joel Mandelbaums opera The Dybbuk werd ook opgevoerd met de archifoon begeleid door een vocaal kwartet en een vioolduo.
Beschrijving van de fabrikant
De Archifoon heeft een klavieromvang van 5 oktaven (van c - c) en is te verdelen in twee oktaven voor de bas en drie voor de diskant. De bas en de diskant hebben ieder tien registers. Voor de baskant is nummer A en voor de diskant nummer B. De registers omvatten de volgende stemmen:
| 1 en 2
| - hout
|
| 3 en 4
| - metaal - gestopt koper
|
| 5 en 6
| - beker - trompet
|
| 7
| - snaar
|
| 8, 9, 10
| - mengfilters
|
Alle registers kunnen met elkaar worden gemengd. Voor ieder kanaal is een aparte versterker en luidspreker. Nummer C omvat zes regelaars:
| 1
| - tremolo-diepte
|
| 2
| - frequentie van de tremolo
|
| 3 en 4
| - worden alleen bijgeleverd als een piano gewenst is d.w.z. wanneer men een toets indrukt dit net als bij een piano, de toon langzaam wegvalt.
|
| 5 en 6
| - de volumeregelaars voor de bas en diskant en voor de beide versterkers.
|
Paneel D.
| 1
| - controlelamp
|
| 2
| - aan-uit lichtnet
|
| 3
| - stand uit: om het klavier te scheiden in twee delen - 2 oktaven voor de bas en 3 voor de diskant.
|
|
| - stand aan: in deze stand wordt het klavier doorgekoppeld in vijf oktaven, dan is register A voor de rechter luidspreker en B voor de linker luidspreker.
|
De twee pedalen.
Links is voor het regelen van het volume. Rechts dient om de toon langer uit te laten sterven en fungeert als demper net als bij de piano.
Klavier.
Het klavier bestaat uit 333 toetsen welke zijn uitgevoerd met reed-contacten, d.w.z. een schakelaar in een glazen buisje welke geschakeld wordt door een ringmagneet. De toetsen van het klavier zijn uitgevoerd in hard plastic dopjes in de volgende kleuren:
| wit
| - voor de witte toetsen op de piano
|
| zwart
| - voor de kruisen
|
| lichtgrijs
| - voor de halve mollen
|
| donkergrijs
| - voor de mollen
|
| blauw
| - voor de halve kruisen
|
Dit om het geheel een duidelijk overzicht te geven. Het elektronische deel is uitgevoerd in insteekprinten, dit om eventuele reparatie te vergemakkelijken. De kast kan geleverd worden in diverse houtsoorten. Het geheel is portable. Twee 50-Watt versterkers, frequentiebereik 20 - 80,000 Hz. Twee speakers, toegerust met een Lowther speaker met een bereik van 25 - 22,000 Hz. Afmetingen ongeveer 116 × 40 × 15 cm.
De archifoons bevinden zich nu op de volgende locaties:
1-2. Stichting Huygens-Fokker;
3. Blackheath, New South Wales, Australië (William Coates);
4. St. Louis, Missouri, USA (Webster College).
Verschillende composities zijn sinds 1970 voor de archifoon geschreven, bijvoorbeeld door Adriaan Fokker, Henk Badings, Anton de Beer, en Joel Mandelbaum. Een instructieve methode werd vervaardigd door Anton de Beer: Guide for the use of the archiphone (1976).
|
