MicroFest Amsterdam 2015

Festival | 29 november 2015, 11.00-21.30 uur | Kleine Zaal, Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam

Voor de tweede maal organiseert Stichting Huygens-Fokker een festival voor microtonale muziek in Amsterdam, getiteld MicroFest Amsterdam 2015. Via een brede programmering wordt in de behoefte voorzien van vele enthousiaste luisteraars en geïnteresseerden in muziek gebaseerd op onconventionele stemmingen en andere verdelingen van het octaaf. Muziek die, zoals de beroemde Amerikaanse componist Charles Ives het omschreef, bestaat uit ‘de tonen tussen de toetsen van de piano’. Deze microtonen leiden tot geheel nieuwe muzikale en tonale mogelijkheden; een bron van frisse klanken die het oor van de luisteraar verruimt en het denken over muziek voorgoed verandert. Een rode draad door de programma’s van deze MicroFest is de 31-toonsmuziek van de Italiaanse componist Nicola Vicentino, een pionier op het gebied van de vernieuwing van de middentoonstemming. Zijn vier enharmonische madrigalen uit 1555 zijn in 1990 voor het eerst in modern notenschrift uitgegeven in de serie Corpus Microtonale (The Diapason Press, Utrecht) dankzij de financiële ondersteuning van Stichting Huygens-Fokker. Een mooie gelegenheid om nu, 460 jaar later, zijn vooruitstrevende muziek ten gehore te brengen tijdens dit eendaags festival. (Sander Germanus, artistiek leider)

Programma MicroFest

Concert 1 | 11.00 - 12.00 uur | SCALA’s Spectrum

Tijdens het openingsconcert van MicroFest Amsterdam 2015, een eendaags festival voor microtonale muziek, trapt Ensemble SCALA af met een programma vol premières. Nieuwe werken van Danny de Graan, Eric Verbugt en de Duitse componist Joachim Schneider omlijsten enkele korte composities die worden uitgevoerd in kleine bezetting. Ook nog op het programma een reprise van Scala I van Peter Adriaansz, die in december de Matthijs Vermeulen Prijs uitgereikt zal krijgen voor zijn op Scala I gebaseerde compositie Scala II. Het brede klankspectrum van Ensemble SCALA, met als onderdeel
daarvan het Fokker-orgel, zal tijdens dit gehele concert in al zijn diversiteit worden belicht. Hoe klinken bijvoorbeeld de boventonen van een fluit en een klarinet, of de microtonen op een altviool of een gitaar? Al deze vragen zullen op uiterst avontuurlijke en muzikale wijze worden beantwoord.

Ensemble SCALA is een ensemble voor microtonale muziek in Nederland dat door Stichting Huygens-Fokker (centrum voor microtonale muziek) in 2010 is geïnitieerd. Bijzonder is dat het beroemde Fokker-orgel onderdeel uitmaakt van dit ensemble. De musici zijn allen specialisten op het gebied van hedendaagse muziek, die gezamenlijk de kleurrijke grenzen verkennen van de microtonaliteit. De afgelopen 5 jaar heeft het ensemble een breed repertoire opgebouwd met werken van componisten uit
binnen- en buitenland die stilistisch een zeer verschillende schrijfwijze hanteren. Met onconventionele stemmingen als focus, richt Ensemble SCALA zich op de groeiende interesse van componisten wereldwijd in microtonaliteit als nieuw expressiemiddel.

Ensemble SCALA bestaat uit: Raymond Honing (fluit), Michel Marang (klarinet), Manuel Visser (altviool), Stefan Gerritsen (31-toonsgitaar), Anne Veinberg (keyboards), Ere Lievonen (Fokker-orgel) en Glenn Liebaut (percussie).

Programma

Danny de Graan (1973) - In the Blink of an Eye (2015) première

Nicola Vicentino (1511-c.1576) - III. Dolce mio ben (1555)
IV. Madonna, il poco dolce (1555)

Peter Adriaansz (1966) - Scala I (2012/2013)

Eric Verbugt (1966) - earth (2015) première

Giovanni Battista Orazi (?-1804) - Grave & Allegro, from Trio I (1797)
arr. Ere Lievonen (2015)

Joachim F.W. Schneider (1970) - Unruh (2015) première

NB. Het werk van Peter Adriaansz en Danny de Graan is tot stand gekomen met
financiële ondersteuning van het Fonds Podiumkunsten.

>>>

Lecture 1 | 13.30 - 14.15 uur | Agustín Castilla-Ávila (gratis entree)

Agustín Castilla-Ávila, componist, gitarist en vicepresident van de Internationale Gesellschaft für
Ekmelische Musik in Oostenrijk, zal een lecture performance geven over het zesde-toon-systeem dat
hij voor de klassieke gitaar ontwikkeld heeft. Daarbij gebruikt hij 6 gelijke snaren, die een zesdetoon
verschillend gestemd zijn. Dit maakt het voor elke gitarist mogelijk om microtonen te spelen, zonder
een speciale gitaar aan te hoeven schaffen, of een speciale techniek te leren. Tijdens de lezing presenteert Castilla-Ávila diverse microtonale gitaren en legt hij uit waarom hij, als componist, voor deze stemming heeft gekozen. Een uitgebreide muzikale demonstratie van de mogelijkheden van deze microtonale gitaar is onderdeel van zijn presentatie, met als hoogtepunt de première van een nieuw werk, getiteld Cuestionart.

Concert 2 | 15.00 - 16.00 uur | Nicola Vicentino, a second life

De tegendraadse 16e-eeuwse componist en muziektheoreticus Nicola Vicentino (1511-1572), bedenker van het 31-toonssysteem (1555) en uitvinder van de archicembalo, wordt maar zelden uitgevoerd. Dat heeft alles te maken met zijn moeilijk uitvoerbare muziek dat bestaat uit vijfde-toonsafstanden. Trio Scordatura liet zich niet afschrikken en nodigde twaalf componisten van nu uit om zich te laten inspireren door Vicentino en een kort werk te componeren gebaseerd op zijn vier enharmonische madrigaalfragmenten, de enige 31-toonswerken van Vicentino die nog bestaan. De opdracht luidde om een fragment af te maken of er anderszins op te reageren met een nieuwe compositie. Dit project is opgezet door de onlangs overleden musicoloog Bob Gilmore die tevens de keyboardspeler was van Trio Scordatura. De overige twee leden, zangeres Alfrun Schmid en altvioliste Elisabeth Smalt, besloten het project voort te zetten met gastmusici Reinier van Houdt op keyboard, Lucas van Helsdingen op basklarinet en Oscar Back-winnaar Benjamin Marquise Gilmore op viool. Voor de uitvoering van de oorspronkelijke fragmenten wordt het Fokker-orgel ingezet. Dit programma bevat naast onwaarschijnlijke renaissancemuziek van Vicentino tevens vele wereldpremières van diverse componisten uit verschillende landen, waaronder Christopher Fox, Yannis Kyriakides en Anne LaBerge.

Sinds de oprichting in 2006 heeft Scordatura avontuurlijke muziek van een reeks hedendaagse componisten uitgevoerd die zich voornamelijk bezighouden met nieuwe stemmingen en microtonaliteit en dit als een manier beschouwen om de harmonische middelen van muziek te verrijken. De basisbezetting stem, altviool en MIDI-keyboard wordt dikwijls uitgebreid met andere instrumenten, afhankelijk van de muzikale context. Scordatura speelt naast ‘klassiekers’ uit het microtonale repertoire voornamelijk speciaal voor hen geschreven nieuwe werken, vaak met theatrale aspecten, video, dans of multimedia-kunst.

Scordatura bestaat uit: Alfrun Schmid, zang | Elisabeth Smalt, altviool | Reinier van Houdt, keyboard | m.m.v. Benjamin Marquise Gilmore, viool | Lucas van Helsdingen, basklarinet

Programma

Nicola Vicentino (1511-1576) - Dolce mio ben (1555)

Yannis Kyriakides (1969) - poco dolce, molto amaro (2014)

Juan Felipe Waller (1971) - Eidolonian dream (phishing scales) (2015) *

John Croft (1971) - Soave dolc’ardore (2015) *

Nicola Vicentino - Soave dolc’ardore (1555)

Anne La Berge (1955) - Languid Sighs (2014)

Lucia d’Errico (1982) - Madonna il poco dolce (2014) **

Hans Koch (1962) - Il poco dolce (2015) *

Nicola Vicentino - Madonna il poco dolce (1555)

Harald Muenz (1965) - Allo studio con Nicola (2014) **

Scott McLaughlin (1975) - Untitled (for Bob) (2015) *

Christopher Fox (1955) - dolce…pianto (2014)

Linda Buckley (1979) - musica prisca caput (2015) *

Nicola Vicentino - Musica prisca caput (1555)

* première / ** NL première

Lecture 2 | 16.30 - 17.15 uur | Christopher Fox (gratis entree)

De tweede lezing van de dag is een eerbetoon aan de onlangs overleden musicoloog Bob Gilmore. De Britse componist Christopher Fox, tevens Professor in Music aan de Brunel University London, zal ingaan op wat Gilmore voor de microtonale muziek betekend heeft, de projecten waar hij aan gewerkt heeft en de speciale instrumenten die hij heeft laten bouwen. De lezing wordt breder getrokken door ook aandacht te besteden aan de verschillende componisten die Gilmore geïnspireerd hebben. Zo schreef hij onder meer een biografie over de Amerikaanse componist en instrumentenbouwer Harry Partch.

Concert 3 | 20.15 - 21.30 uur | New & old harmonies in 31-tone system

MicroFest Amsterdam 2015 zal ‘s avonds in stijl worden afgesloten met een baanbrekend 31-toonsproject. Op verzoek van dirigent, componist, pianist Fabio Costa uit Berlijn heeft Stichting Huygens-Fokker, als organisator van de MicroFest, speciaal voor dit festival Vokalprojekt 31 gevormd; een bescheiden ensemble van 4 zangers dat begeleid zal worden door het unieke Fokker-orgel. Gezamenlijk zullen zij op fascinerende wijze muziek in de middentoonstemming én de 31-toonsstemming uitvoeren zoals nog niet eerder heeft plaatsgevonden.

Op het programma van dit concert staan splinternieuwe composities van Fabio Costa (een modern madrigaal en een prelude) en Sander Germanus (een opera in vier minuten), enkele madrigalen uit de renaissance en vroege barok én diverse stukken uit verschillende stijlperioden, speciaal gearrangeerd voor 31-toonsorgel. Een voorbeeld hiervan zijn de twee werken van Karg-Elert, nu in de partituur voorzien van de magische 7de boventoon. Fabio Costa over het project: “De veelzijdigheid van het 31-toonssysteem is opmerkelijk. Het is een systeem waarbij je heel goed de zuivere klanken kunt benaderen die we alleen vinden in de boventoonreeks. Dit voorziet in compleet nieuwe en onontgonnen harmonische werelden. Tegelijkertijd is het een ideaal systeem voor het uitvoeren van composities uit de renaissance en barok, zoals de innovatieve muziek van bijvoorbeeld Gesualdo en Vicentino.”

Vokalprojekt 31 bestaat uit: Valeria Mignaco (sopraan), Alfrun Schmid (alt), Edward Leach (tenor) en Arnout Lems (bariton). De begeleiding van dit bijzondere project zal worden verzorgd door de vaste Fokker-organist Ere Lievonen.

Programma

Fabio Costa (1971) - Prelude-Meditation (2006/2015) première

Nicola Vicentino (1511-c.1576) - Musica prisca caput (1555)

Cipriano De Rore (c.1515-1565) - Ancor che col partire (1547)

Sigfrid Karg-Elert (1877-1933) - Blasse Blume, op.102 no.1 (1914)
Profumo sottile del fiore magico, op.101 no.33 (1923)

Sigismondo d’India (1582-1629) - Piangono al pianger mio (1609)

Sander Germanus (1972) - L’ultimo minuto di Donna Maria (2015) première

Carlo Gesualdo (1566-1613) - Canzon francese

Luca Marenzio (1553-1599) - Madonna, sua mercè, pur una sera (1585)

Nicola Vicentino (1511-1576) - ‘Musica prisca caput’ (1555) première

transcriptie door Ere Lievonen

Fabio Costa (1971) - Aphoristic Madrigal (2015) première

NB. Tussen de geprogrameerde werken door zal pianiste Anne Veinberg improviseren op de Carrillo-piano, welke 97 toetsen heeft 96 tonen in het octaaf te kunnen laten klinken (van C' tot C'').

Kaarten

De losse concerten zijn 12,50 euro, een passe-partout voor de hele festivaldag kost 30 euro. >>>

Kortingskaarten (Stadspas, CJP, 65+) voor losse concerten zijn 10 euro.

Kaarten kunt u reserveren bij het Muziekgebouw.

Tip: restaurants en eetgelegenheden in de buurt

Tussen de activiteiten van de MicroFest Amsterdam door heeft u tijd om ergens iets te eten en te drinken. Er zijn verschillende restaurants en eetgelegenheden in de buurt van het Muziekgebouw aan 't IJ voor de lunch en het diner. Het makkelijkst is natuurlijk het restaurant Zouthaven in het Muziekgebouw zelf, maar op de kaart vindt u ook nog andere uitstekende alternatieven rond de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA), zoals restaurant La Place (op de bovenste verdieping van de OBA), Vapiano (op de begane grond van de OBA) en andere horecagelegenheden aan Oostedokskade. Ook op de Piet Heinkade zijn enkele mogelijkheden om te lunchen.

Over Stichting Huygens-Fokker

In 2007 is Christiaan Huygens (1629-1695) toegevoegd aan De Canon van Nederland. Zijn vindingen zijn hierdoor voorgoed nationaal erfgoed geworden. Eén van zijn vindingen is het microtonale 31-toonssysteem; een verdeling van het octaaf die moduleren binnen de middentoonstemming mogelijk maakt en een inspiratiebron is voor liefhebbers van zowel oude als nieuwe muziek. Stichting Huygens-Fokker beheert sinds 1960 het enige volwaardig akoestische instrument waarop de vinding van Huygens in volle glorie tot klinken gebracht kan worden, namelijk het Fokker-orgel (1950). Dit 31-toonsorgel is in 2009 volledig vernieuwd en geplaatst boven de glazen wand van de Kleine Zaal in het Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam. In deze zaal geniet men door middel van concerten en presentaties van het muzikale erfgoed dat zowel Christiaan Huygens als Adriaan Fokker (ontwerper en initiator van het
31-toonsorgel dat gebaseerd is op ideeën van Huygens) aan Nederland heeft nagelaten. Via onder andere een jaarlijkse concertserie brengt Stichting Huygens-Fokker een ander geluid onder de aandacht met vernieuwende en verfrissende klanken. Hoog boven het IJ met adembenend uitzicht over de skyline van Amsterdam kan men het prachtig uitgelichte Fokker-orgel bewonderen, een orgel dat zowel computergestuurd als akoestisch bespeeld kan worden en ongelimiteerde m ogelijkheden heeft tot ver in de toekomst.

Ondersteuning

Dit festival wordt mede mogelijk gemaakt door: het Amsterdams Fonds voor de Kunst, Gemeente Amsterdam Oost, Stichting Dioraphte, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Fonds voor Geld- en Effectenhandel, Van den Berch van Heemstede Stichting en het Muziekgebouw aan 't IJ.

De renovatie van het Fokker-orgel is mogelijk gemaakt door onder meer het Prins Bernhard Cultuurfonds en het SNS REAAL Fonds.

Een gulle gift van het Nederlands Akoestisch Genootschap en een gezamelijke bijdrage van zes bekende advies-bureaus, te weten Cauberg-Huygen, DGMR, LBP|SIGHT, M+P, Peutz én Wijnia-Noorman-Partners (WNP) hebben het mogelijk gemaakt om de Carrillo-piano aan te kopen.